Lo Lugarn :
Claudi Alranq, es benlèu pas inutil d’o presiçar per las joves generacions, siètz autor dramatic, comedian e meteire en scèna dempuèi las annadas 1970. Malurosament semblariá que lo teatre occitan aja tantas dificultats en 2024, coma n’aviá i a cinquanta ans. Quina es la situacion exacta ?

Sr. Claudi Alranq :
Lo teatre viu pas en defòra de la societat vertadieira. Quand « l’aire del temps » es a la replegada, lo teatre pòt far lo bèl mas recuola tanben. Viuvèm un recuol doble : lo de l’occitanisme e lo de la societat civila. Un còp era qu’avèm anonçat la respelida de la consciença d’òc e lo dangièr de l’eurò-mondialisacion, un autre es que patissèm d’aquela crisa generalisada. Aicì fuguerèm pas pron fòrts per far ausir nòstra paraula. Se disià : « Occitan, as drech a la paraula. Parla ! » Avèm cridat de tot çò qu’avèm poscut. Sufìs pas per cambiar lo mond. Basta ! Alara caldrià far lo punt. Pauc se prenon lo cap per se lo far.
Ieu ai retengut una leiçon. Dins totas las minoritats, li a un cicla cort per l’ataca ( cadun es fièr de sa dinhitat culturala), puèi li a un cicle long de mantenença ( cadun torna a sa vergonha). Aital nòstre pòble viu son identitat. Es pas novèl. Ara sèm tombats dins una mena de neo-felibrige. Lo teatre d’òc li escapa pas. Al nivèl amator, se manten balin-balan. Al nivèl professionnal, patìs de l‘obligacion de cercar de mejans que despendon d’un monde politic e mediatic tròp vavassor de la pensada nacionala, borgesa o reformista, es-de-dire : electoralista, academica o elitista, conservatrissa o progressista, d’un biais que se vòl novèl mas qu’es d’una recurrénça catastrofica. Dins aquel embolh, d’una generacion a l’autra, la lenga a fòrça recuolat.
Ara – sul sicut teatral – se caldrià avisar dels possibles d’un biais que despassa lo criteri linguistic.
Tròp d’espectators an paur de pas comprendre e los organisators dels espectacles prenon de mens en mens de risques. Li a d’autres biasses mas lo teatre d’òc a perdut la volontat de ne parlar. Demòra sul prinicipi : « lenga d’òc cap-e-tot » (o ben amb de reviradas sus ecran). De tot biais, dins la situacion d’ara, li a pas de solucion unenca. Cal de public e lo public es devengut tebès, crentos e pas pron nombros.

Lo Lugarn :
Segon vos, cossí far que i aja mai de creacions teatralas. Que ne pensatz ? Que ne disètz ?

Sr. Claudi Alranq :
Pensi pas que li aja mai de creacions occitanas. Li a d’ensags perque se parla mai d’Occitania. Ara lo mot fa pas paur. Alara li a de temptacions. Tant melhor ! Pasmens l’occitanitat dins la dramaturgia li es mens. Per ieu la lenga sufìs pas, l’environa tanben sufìs pas. Cal una volontat estetica e politica de natura culturala e istorica. La diversitat etno-culturala es una necessitat que se conten pas dins un ample formalist o paisagièr. Pas de teatre d’òc sens una inspiracion e una dramaturgia d’autonomia vertadieira. Aquò passa pas solament per la politica mas la politica i dèu tener sa plaça : son especificitat occitana. Ai pas enveja d’un teatre que farià mercandisa o mercandejatje de sas cadenas.

Lo Lugarn :
Es una evidéncia que lo teatre professional occitan es pas pro subvencionat, almens o es pas al nivèl del teatre francés en Occitania, aquela situacion de discriminacion vendriá pas de çò que los militants occitanistas prenon pas pro en carga aquel sector de la cultura nòstra ?

Sr. Claudi Alranq :
Farai pas procès als occitanistes politics. Aqui tanben la pluralitat era necita. Vertat que lo sectarisme de còps a fach de mal. Mas an fach çò qu’an poscut al nivèl politic coma nautres l’avèm fach al nivèl cultural. De mon punt de vista, la desfacha de l’occitanisme nos despassa. Es davant tot la responsabilitat d’un monde politic tròp centralisat, tròp francimandejat e tròp incapable de comprendre la rason e la potencialitat de la batèsta occitana. Aquel tràs de monde politic a besonh de grandir dins la pensada coma dins l’umilitat. Farà cabussar França coma a fach cabussar Occitania, alara que la libertat de l’una va pas sens la libertat de l’autra.

Lo Lugarn :
Una de las reivindicacions politicas del moviment occitanista poiriá èsser de demandar a las Regions de Novèla Aquitània, de Centroccitania, e Provença e d’Auvèrnha Ròse-Alps de crear un Centre d’Art Dramatic Occitan, amb sala pròpria e tropa permanenta, dins una vila de la region, çò qu’empachariá cada tropa professionala de virar dins las vilas mejanas d’Occitania tota. Sabem ben qu’una tala reivendicacion es ambiciosa, mas pensam al PNO que sens ambicion i pòt pas aver de salut per l’identitat. E vos que ne pensatz ?

Sr. Claudi Alranq :
Cal far la diferéncia entre una estrategia de subre-vida qu’es de ganhar lo pan del cade jorn e una estrategia d’emancipacion qu’es de desliurar la creativitat.
Per la primieira, òc serià melhor amb las revendicacions que disètz : nos cal una institucion qu’asseguresse la transmission d’un patrimòni teatral e que posquesse estre durabla, ambiciosa e creativa mas a una condicion : la dobertura als joves e a l’maginari, a l’interculturalitat e a la transdisciplinaritat artistica. Cal pas doblidar que sèm una minoritat culturala e que – dins aquela destinada – lo teatre a mens de sens que l’etno-scenòlogia per se pensar com’es. Lo « teatre » es un concept occidental, etno-centralist e estatal. M’agrada mai lo concept d’etno-scenòlogia perque ten mai compte de las realitats del terrenc, es-de-dire : de las rasons prigondas e de las possibilitats realas d’endevenir un projecte de minoritats culturalas dins una societat qu’es pas facha per nautres. Ai fòrça escrich aqui dessùs mas pas rès se transmès dins la puta situacion qu’es la nòstra.
Es aqui la segonda estrategia, aquela que despassa la subre-vida, aquela qu’amadura un cambiament de fons e que trapa, a cada trapela, lo biais de se ne tirar, sens se plombar dins la maquina d’una teatralitat institucionala manejada per la tecnòcracia culturala d’un poder que mena al carrierisme, al succursalisme, al vedetariat o al cadun per se.
En mai d’aquò, lo dram fuguèt d’estre clabat fòra de l’audiò-visual que prenià d’alas dins aquela passada. Es pas pus possible de concebre aquel art sens l’autre. Auriam tot de ganhar de religar los camins del teatre e del cinemà.

Lo Lugarn :
Çò que segurament nòs tanben al teatre occitan, es sa confidencialitat mediatica. Non solament la premsa francesa parla pas de çò que se far dins lo domèni, mas la premsa occitana, o lo pauc que ne demòra, ne parla pas pro tanpauc. Un teatre sens critica senada es un teatre que malauteja. Cossí, segon vos, remediar a n’aquela situacion ?

Sr. Claudi Alranq :
Fuguèt l’empacha granda del teatre d’òc, dempuèi las annadas 1980, de pas aver una critica artistica de la bona. Maria Elena Bonafé ensajét de crear una revista en 1995. Cinc numeròs (un per an) e per manca d’ajuda, s’acabèt . Que far ? Caldrià tornar a las annadas 2000 quand, a la facultat de Niça, ai obtengut la primieira licença professionala creada en França dins lo domèni artistic. Li donèri lo nom « Acteur Sud ». Fuguèt un esclandre dins l’universitat francesa. En aquel moment era mal vist de parlar de « professionalisacion » a l’universitat ! Mai d’un mandarin cridavon qu’era de far dintrar lo patronat dins l’ensenhament public. En mai d’aquel pecat, parlar de « Sud » era un escandal per una universitat que se dìs « universala ». Pasmens fuguèt una brava capitada dins l’universitat de Niça aquel reviscòl cultural. Los estudiants posqueron far mestièr, estagis, ligasons amb los professionals e la recerca experimentala. Mas tanben en defòra de l’universitat ont descobriron la vida vidanta sul terrador qu’es lo sèu : creacions participativas al Festenal de las Nautas Terras (Auvernha), au Festival Contes Givrés de Bourgogne, au Festival du Désert en Mauritanie, a l’Estivada de Rodès, al Total-Festum de Montpelhièr, de viradas en Lengadoc pendent l’estiu… Erèm en cavilha amb lo TIO (la Rampe, teatre inter-regional occitan) qu’era lo partenari professionnal d’aquelas envoladas. Durèt cinc ans. Se faguèt pas sens rambalh ni luchas mas se faguèt.
Coma lo TIO era sus Montpelhièr, serià estat encara mai aisit de menar l’afar en Lengadòc. Coma un pòste de pròf se desliurava sus Tolosa e un autre sus Montpelhièr, candidatèri sus aqueles pòstes… Aviài amb ieu la licença professionala Acteurs-Sud e l’oportunitat d’experimentar un plan Erasmus e un master euròpenc en de mai. Cocanha ! Vai-t’en-querre…Ni mai Montpelhièr, ni mai Tolosa volguèron de ieu e del profièch d’un ensenhament-recerca-experimentacion amb de professionnals del luòc e amb l’ajuda regionala que G. Freche s’aprestava de bailar al TIO pr’aquò far.
Ne tombèri malaut, quitèri l’universitat, la Rampe m’empleguèt mas sèm retombats dins la galera d’un vira-redond provincial, sens poder capitar un mejan de formacion artistica vià las regions, perque la reglementacion nacionala d’aquel encastre era non adaptada a las personas d’aicì que n’avian l’enveja. Tres ans de papels e de desmarchas per pas rès ganhar : « Faidits, tornatz al vòstre faiditge ! » Alara que far ? Avèm pas qu’una vida.

Lo Lugarn :
Los Occitans deurián pas s’investir mai dins lo combat politic per la mestresa de la destinat d’Occitania ?

Sr. Claudi Alranq :
Que si ! Mas lo pòble d’òc es a de legas e de legas de comprendre çò que se passa. Dempuèi las annadas 1980, sentìs que pedala de mai en mai cap a la paret. E çò que se passèt a d’autres moments de l’istòria se passa encara. Coma costat esquèrra fuguèt la cagada anèt costat drecha-extrèm, amb la mondialisacion que lo butava al cuol. Pas besonh de sortir de Politecnica per descorticar lo pestum. Un còp mai, Occitania manquèt son trin. Lo que vendrà es pas encara sortit de la farga.

Lo Lugarn :
Existisson encara bon nombre de tropas amatoras de teatre que viràn localament. Aquò es ben la pròva que, malgrat la politica de desoccitanizacion que ne sèm victimas, demòra encara un public per lo teatre en occitan. Lo teatre es un vector de reoccitanizacion que deu dintrar dins una politica de reparacion lingüistica globala. Seriá pas un argument a far vàler alprèp de las collectivitats territorialas e mai que mai las comunas ?

Sr. Claudi Alranq :
Fuguèt Lang que parlèt de reparacion istorica en 1981. Dempuèi avèm pas vist brica l’ostal reparat. Cresi que se cal servir encara e totjorn del vòstre argument mas pòt pas capitar se li a pas d’elegits convincuts. Es pas una oportunitat electorala que cal mas un vertadièr objectiu que farà progressar meteis la pensada democratica collectiva e la desalienacion culturala personala.

Lo Lugarn :
Per ne tornar a la premsa occitana, benlèu que las revistas prestigiojas coma « Òc », « Lo Gai Saber » e « Reclams » fan pas pro pel teatre, coma fan pas pro del cinèma occitan o las arts plasticas occitanas… Que ne disètz ?

Sr. Claudi Alranq :
Soi responsable de pas pron legir aquelas revistas. Aladonc pòdi pas respondre onestament en aquela question.

Lo Lugarn :
Los sectors culturals occitans serián pas tròp ermetics los unes als autres ? Mancariá pas palancas entre lo teatre, la literatura, la musica, las arts plasticas, etc… ?

Sr Claudi Alranq :
Es vertat. Sèm totes mobilisitats sus nòstre afar per lo salvar. Fuguerèm pas pron per donar la prioritat a la confluénçia amb los autres. L’enjòc comun de salvar la lenga e lo pais nos deurià far sortir de la nòstra reserva. Es la malautiè de las comunautats vilatgesas de demorar dins son cloquièr. L’es tanben de las tribùs culturalas o artisticas, son pas pron solidarias per far mòstra de lor identitat. Mas fuguèt pas totjorn aital. Dins las annadas de l’Accion Culturala Occitana e de l’Action Jeune Théâtre o de la Nòva Cançon Occitana, fasiam d’estagis e de festenals totes amassa (las annadas 1970 fins a 1984). Mai pròche, lo Total Festum de la region Occitania e l’Estivada de Rodès son d’ecsemples que buton ont cal mas pas pron fòrt. Cal montar de projectes collectius de coproduccions, de corealisacions e de viradas – pas solament sus una ciutat – mas itinerantas de despartaments en despartaments (un cade an) amb lo partenariat de las collectivitats localas, dels productors de paisses, dels ceucles occitans, de las Calandretas e de las Escòlas bilingas, los espòrts, las tradicions… E a cade còp annual, marcar lo territòri de la volontat de salvar la lenga E LO PAIS (rapeli que l’un va pas sens l’autre ) ! Sabi que cal fòrça coratge per s’emplegar en aqueles projectes. Pr’aquò cal un buf. Un buf coma lo desrevelh de las nacionalitats euròpencas al mièg del segle XIX : lo felibrige). Un buf coma l’internacional e libertari Mai de 1968 (l’occitanisme). Ara lo buf podrià venir d’un moviment per salvar la Terra, sos eco-sistèmas e sas identitats culturalas. Mas pel moment, ni los ecologistes, ni las identitats, ni los que se dison socials son prestes per una mutualisacion. Sola la necessitat vitala farà congreiar l’ensem.

Lo Lugarn :
En 2021, en mai d’una pèça qu’escriguèretz e metèretz en scèna, avètz publicat un roman istoric en francés amb lo títol de « Au sud de Molière ». Doas òbras que meton en relèu la formacion occitana de Molièra. Quin acuèlh an recebut ?

Sr. Claudi Alranq :
Un bon acuèlh ! Mas pas pron de demandas per ne viure coma cal e per mai profitar culturalament de l’iniciativa. L’espectacle era concebut per s’adobar a mantes endreches e s’esperlongar dins d’animacions e de discutidas. Fòrça trabalh, una bona ajuda del Cirdoc, mas… Pas pron d’occitanistes per comprendre perque la desmarcha era (majoritarament) en francès ! … Pas pron d’institucions culturalas francesas per admetre que Molièra faguèt escòla pendent 13 ans entre Bordèu e Nimes, sostenguts subretot per de libertins occitans e frondistes amorats de lenga d’òc. Pensavi qu’aprèp la recerca istorica internacionala sul Moliera del quatrecentième anniversari i aurià mai d’afogats e de curioses sul subjècte. Pasmens avèm marcat lo terrenc : un quinzenat de representacions de « Molière face sud », una edicion del roman « Au sud de Molière » (Ed. Domens) amb de nombroses escambis e d’animacions musicalas, teatralas e audiovisualas de la « Fabrique Sauvage » amb un molon de colegians e de liceans. De mai una contribucion a un reportatge sus Arte e una autra sus FR3 nacional. E de visitas toristicas teatralisadas sus « Aìci Molière ! » à Pézenas, pendent dos estius. Avèm rendut a Molière sa partida amagada e amb un pauc mai d’ajudas, la capitada serià estada totala.

Lo Lugarn :
Quina es, ara per ara, l’actualitat de Claudi Alranq, Siatz a aprestar quicòm ?

Sr. Claudi Alranq :
Parlavi d’etno-scenòlogia. E ben, cada annada, amb lo collectiu Temporadas del pais piscenenc fasèm de las tradicions sasonièiras lengadocianas 4 festas que son 4 festas de la natura e 4 festas de las 4 sasons de la vida : Nadal, St-Blasi-Carnaval, la Joanada e Martror (Totsants). Mai de 100 personas (dels nanets al vielhum : jogaires, cantaires, musicaires, dansaires, tecnicians amators e professionnals) tornam prene lo canevàs tradicional e l’adobam en creacion d’actualitat , amb lo Polin qu’es lo Totem local.
A la demanda de vinhairons, un autre collectiu collecta per editar un libre sus la memòria vinhairona del Lengadòc-bàs e de Pesenàs e l’avenidor d’aquela corporacion. De mai, soi de virar coma contaire : « les contes de la França-d’en-bàs » qu’es una actualisacion permanenta de las tres darrieiras presidenças de la Republica, trans la faula d’una Marianna que torna – davant cade eleccion – se metre al verd dins son pais mairal.
La revista « Auteurs en scène » (M.H. Bonafé) que s’era clavada dins las annadas 2000 se va reviscolar per parlar Teatre de la Carriera e l’encaminada que faguèri desempuèi…

Lo Lugarn :
Quin es l’agach que portatz sus l’occitanisme cultural en 2024 ? E lo que portatz sus l’occitanisme politic ?

Sr. Claudi Alranq :
Li a tròp de dire per lo ben dire. Demòri un occitanist convencut. Mai se n’avèm patit, mai se la vesèm pas pus, Occitania es un camin de vertat, d’aqueles camins que t’umanison sens perdre lo salvatge de la natura, que te fan trabalhar dins ton eime sens perdre lo fial amb lo vesin, que t’ajuda a trapar l’estela necita per far la diferença entre una messorga e una vertat. Cal pas crénher d’anar en avant.
Question occitanisme, soi dins l’incertitud. L’Òme es l’Òme, complicat per definicion e eiritièr de tant de bonas e marridas causas que risca de ne petar o de s’amelhorar. Cresi que cada causa risca son contrari e que la prudença es del camin coma lo dèu estre la passion. L’identitat es un ben de la natura coma lo son los eco-sistemas mas, a ela soleta, l’identitat s’endeven pas. L’autònomia es un bon equilibre tan per la persona coma per la comunautat. Soi d’una minoritat e se pòt pas imaginar lo « ieu » sens imaginar lo « nos ». Ara es dificil de se pensar e de s’actar occitan sens veire la partida francimanda de nòstra realitat, conscienta o inconscienta. S’aprene de viure amb las dòas al nivèl local es benlèu la melhora faiçon per s’apreparar de viure son universalitat dins la pluralitat.
Sabi qu’aquò es mai de filòsofia que de politica. Mas soi devengut mesfisant de la « politica » perque lo soi de « l’Istòria » desempuèi qu’es devenguda l’Istòria (al neolitic) dels Estats contra los pòbles. Cresi qu’a l’ora d’ara li a melhor a descobrir qu’aquel carral.

Lo Lugarn :
Fa quelques annadas per defendre la lenga e l’identitat occitanas, los occitanistas èrem capables de far davalar per carrièras de desenats de milierats de personas. Ara o fasèm pas pus. Lo setmenari La Setmana a clavat, l’ensenhament de la lenga dins lo public recuòla e dins las Calandretas estanha ; nos daissarem tòrcer sens reguitnar ? I a mens de vam, mens de sanqueta ?

Sr. Claudi Alranq :
Ara li a mens de vam, mens de sanqueta, mens d’endreches ont se charra e s’ensaja de liberacions. D’un costat, es normal perque se cal tornar prendre en mans aprèp una infortuna. D’un autre costat, li a – dins aquelas desfachas – tròp de recurrénças per pas se donar lo temps d’una pausa dins la prigondor davant de rebombar cap a deman. Sens comptar qu’a l’ora d’uèi, lo monde tot (sas guerras, son climat, sas invencions insensadas…) convida a una meditacion salutaria davant una respelida. Al esperar, li a lo local que reaparéis coma lo luòc benesit de la subre-vida, de l’experiença e de l’exemplaritat.

Lo Lugarn :
Segon vos, cossí, s’es possible, tornar volontat e fiertat d’occitanitat als Occitans ?

Sr Claudi Alranq :
Avèm la matèria e l’esperit, manca los mejans de lo far saupre. Los aurèm benlèu a dich de contunhar un camin d’educacion nòstra que torna pas l’esquina als autres.

Lo Lugarn :
E ara la question que pausam a totes nòstres convidats : al Partit de la Nacion Occitana pensam que, malgrat la situacion, i a una nacion occitana e que la question occitana es una question politica (coma en Corsega, Catalonha, Escòcia, e endacòm mai). Que ne disètz ?

Sr. Claudi Alranq :
Ai pas mai de ne dire. Tot es dins la definicion politica, istorica e antropologica d’aquel mot. Pòt estre per lo pièjer o per lo melhor. La pèira que Fontan portèt a l’etnisme es una contribucion que se dèu legir e apregondir dins un « aicì e ara » sens complasença. N’es nacion qu’un pòble que n’a pas solament la lenga, l’espaci e l’istòria mas tanben la consciença. Alara, es tròp tard o es tròp lèu ?

Lo Lugarn :
I a benlèu una question qu’auriètz presat que vos siá pausada e que nos venguèt pas en tèsta. Avètz carta blanca per vos adreiçar als legeires del Lugarn sus quin sicut que siá. Avètz probablament un messatge de far passar. Qué lor disètz ?

Sr Claudi Alranq :
Bon coratge a totas e a totes. Fasèm de que podèm mas lo fasèm. Amassa mai bons serèm.